Project Vandeuren : Een voorbeeldige circulaire renovatie in hartje Elsene

ELSENE, 3 juni 2025 - Vandaag hebben openbare vastgoedmaatschappij BinHôme en de Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (BGHM) de derde en vierde fasen ingehuldigd van de renovatie van de Vandeurenwijk in Elsene. Dit emblematische project illustreert een nieuwe manier van denken over sociale huisvesting in de stad: duurzaam, circulair en sociaal geworteld.

Het project Vandeuren, winnaar van de Be.Exemplary award in 2019 voor voorbeeldige projecten in duurzame stadsontwikkeling, combineert ecologische prestaties met verbeteringen aan de leefomgeving.

De Vandeurenwijk ligt vlakbij het kerkhof van Elsene en is een opmerkelijk complex uit de jaren 1920. De fasen 3 en 4 van het project, geleid door BinHôme en de BGHM, omvatten 7 gebouwen met 132 woningen (oorspronkelijk 160).

De transformatie, ontworpen door P&P Architectes en Atelier A4 en uitgevoerd door aannemers Jacques Delens en Artes, is gebaseerd op verschillende grote thema's:

• Gediversifieerde typologieën: studio's en appartementen met 1 tot 4 slaapkamers, geschikt voor gezinnen, senioren, alleenstaanden of mensen met beperkte mobiliteit, waardoor de sociale mix wordt bevorderd.

• Gebruiksvriendelijke gemeenschappelijke ruimtes: een polyvalente ruimte, een wasserij, een computerlokaal en een huiswerkschool zorgen voor gezelligheid en sterkere sociale banden.

• Een heringerichte blok: de centrale tuin binnenin het huizenblok is volledig heringericht om een ademruimte te creëren, met een wandelpad en gemakkelijke toegang, waar buren met elkaar kunnen praten.

• Laag energieverbruik: de gebouwen zijn uitgerust met groene daken, dual-flow ventilatiesystemen en condensatieboilers, wat helpt om de energiekosten en -uitstoot te verlagen.

Een toonbeeld van circulaire economie toegepast op openbare huisvesting

Het project Vandeuren is een echt model voor de circulaire renovatie in de Brusselse sociale huisvestingssector.

De principes van hergebruik, het behoud van grondstoffen en het verlengen van de levensduur van materialen hebben de ontwerp- en uitvoeringskeuzes geleid:

• Selectieve deconstructie. Demontage, reiniging, sortering en opslag van ter plaatse hergebruikte materialen. Zowerden er 813 vierkante meter cementtegels hergebruikt in de gemeenschappelijke ruimten (multifunctionele ruimte, fietsenruimte, enz.). Bovendien werden de gepolijste arduinen vensterbanken en schoorsteenmantels gereviseerd en geleverd aan een bedrijf dat bouwmaterialen recupereert en doorverkoopt.

• Hergebruik. Naast dematerialen die werden teruggewonnen via de ontmantelingscontracten, redde deaannemer 7.500 strekkende meter hout van de vloeren (sorteren, handmatig allespijkers verwijderen, elders behandelen, opslaan), dat vervolgens werd gebruiktals structuur voor de daken en houten schuren. Bovendien werden bakstenen uitde kelder van de gebouwen hergebruikt in de muren rond het project.

• Erfgoed behouden. Gevelshersteld in hun oorspronkelijke staat.

• Energiezuinige woningen. Passieve ofzeer lage energienormen bereikt.

• Sociale economie. Verenigingendie actief zijn op het gebied van sociale en professionele re-integratie enaangepast werk hebben bijgedragen aan de deconstructiefasen.

Deze circulaire en milieuvriendelijke aanpak, in combinatie met de sociale ambitie van het project, werd erkend door de Be.Exemplary prijs, die wordt toegekend aan de meest innovatieve projecten op vlak van duurzaamheid.

Europese steunen een invloed die verder reikt dan de lokale grenzen

Dit voorbeeldproject, met een totale kostprijs van bijna 28 miljoen euro, werd voor 50% gesubsidieerd door de BGHM. Daarnaast kreeg het financiële steun van de Europese Unie voor een bedrag van iets meer dan 10 miljoen euro via het FRR-programma (Recovery and Resilience Facility), als onderdeel van het herstelplan NextGenerationEU.

De ambitie van dit project wekte de interesse van talrijke Belgische en internationale delegaties. Tijdens de hele duur van de werken werden in de Vandeurenwijk professionele bezoeken georganiseerd voor architecten, publieke actoren en duurzaamheidsspecialisten, die dit baanbrekende project kwamen ontdekken.

Naast de presentaties die samen met Leefmilieu Brussel werden georganiseerd, werd het project ook voorgesteld op het International Social Housing Festival (ISHF) van Housing Europe in Barcelona in 2023, om de circulaire benaderingen die op de site werden ontwikkeld en toegepast, toe te lichten.

Nawal Ben Hamou, Staatssecretaris voor Huisvesting: "Het project Vandeuren belichaamt het beste wat openbare huisvesting te biedenheeft: een sterke sociale ambitie, voorbeeldige milieuprestaties en een diep respect voor ons erfgoed. Bovenal is het een menselijk verhaal: dat van de gezinnen die er al tientallen jaren wonen, van degenen die er vandaag intrekkenen van alle mensen die dankzij hun expertise, inzet en geduld dit project mogelijk hebben gemaakt. Met deze nieuwe fase krijgt een solidaire stad vorm -een stad die haar geschiedenis bewaart en tegelijkertijd resoluut naar de toekomst kijkt.”

Thomas de Béthune, Vertegenwoordiger van de Europese Commissie in België: “Steeds meer Europeanen hebben moeite om een fatsoenlijke woonst te vinden. Als antwoord op deze uitdaging investeert de Europese Commissie strategisch, samen met haar partners op alle niveaus, in kwalitatieve, betaalbare en duurzame sociale woningen. Zo ook via het herstelplan voor Europa, en voor België, dat de renovatie van meer dan 5 400 sociale woningen in de drie Belgische gewesten ondersteunt. De site van Vandeuren in Elsene is een goed voorbeeld van zo’n geslaagde investering. In 2026 stellen we ons Europees plan voor betaalbare huisvesting voor, op basis van een dialoog met belanghebbenden en een openbare raadpleging dit jaar.”

Voor Bernard Richelle, voorzitter van BinHôme, en Simon Collignon,vice-voorzitter, "toont dit opmerkelijke project aan hoezeer BinHôme in staat is om een historisch gebouw om te vormen tot een functioneel en voorbeeldig gebouw in 2025. Het is een echt model voor toekomstige renovaties van sociale woningen in Brussel en bewijst dat sociale huisvesting een krachtige motor kan zijn voor ecologische transitie en sociale integratie."

Safouane Akremi, voorzitter van de BGHM, besluit: "De BGHM is verheugd dat ze haar operationele hulp heeft kunnen aanbieden bij de renovatie van dit prachtige project van onze partner Binhôme. Deze woningen zijn het bewijs dat we met een grondige renovatie een goed comfortniveau voor de huurders en uitstekende energieprestaties kunnen bereiken, zelfs in woningen die 100 jaar geleden zijn gebouwd, terwijl we tegelijkertijd een innovatieve circulaire en duurzame aanpak hanteren. Met de recent gerenoveerde wijk Volta, het binnenkort op te leveren complex Relais en het voltooide project Vandeuren wordt een heel deel van Elsene op hoog niveau gerenoveerd.  We kijken ernaar uit om de huurders hun nieuwe woningen te zien betrekken.”